سوهەیلی كوڕی رافیع(رضي الله عنه)
ناوى سوهەیلی كوڕی رافیعی كوڕی ئەبی عەمرە، لە پشتیوانانەو یەكێكە لە بەشداربوانى هەردوو غەزاى بەدر و ئوحودیش.[1]
سوهەیلی كوڕی عەددى (رضي الله عنه)
ناوى سوهەیلی كوڕی عەددى ئەزدیە، برایەكى هەبوو بە ناوى سەهل، ئەم هاوەڵە لە لەسەردەمى خیلافەتى ئەبووبەكری صدیقدا لە جەنگى یەمامەدا شەهید بوو.[2]
سوهەیلی كوڕی عەمر (رضي الله عنه)
ناوى سوهەیلی كوڕی عەمرە، لە پشتیوانانە لە خەزرەجیەكان لە بەنى نەججار، كە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) كۆچی كرد بۆ مەدینە، سەهل و سوهەیل دوو برابوون و هەتیو كەوتبوون و زەویەكەى مزگەوت هی ئەو دوانە بوو.[3]
سوهەیلی كوڕی عەمرى عامیری (رضي الله عنه)
ناوى سوەیلی كوڕی عەمرى كوڕی عەبدشەمسى قوڕەیشی عامیریە، دواتر چوو لە شام نیشتەجێ بوو.[4]
سوهەیل كوڕێكی هەبوو بە ناوى ئەبووجەندەل كە لە موسڵمانە یەكەمینەكان بوو، سوهەیلی باوكى كە زانى موسڵمان بووە ئەوى بەند كرد، بەڵام لە رێككەوتنى حودەیبیەدا رایكرد بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، سوهەیل داواى كوڕەكەى كردەوە، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) رازى بوو و لەبەر رێككەوتنەكە دایەوە بە سوهەیل.[5]
سوهەیل لە غەزاى بەدردا دژ بە موسڵمانان بەشدارى كرد و بەدیل گیرا، عومەر داواى دەرفەتى لە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) كرد تا بیكوژێت، بەڵام پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (وازى لێ بهێنە ئەی عومەر، لەوانەیە لە شوێن و حاڵێكدا بیبینیت لەسەر ئەو حاڵەى سوپاسی بكەیت).[6]
سوهەیل لە رۆژی حودەیبیەدا نوێنەری بێباوەڕان بوو و توانى لەگەڵ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) رێككەوتنەكە بكات.
لە فەتحى مەككەدا سوەیل موسڵمان بوو، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) رێزی لێنا، لە دەستكەوتەكانى غەزاشدا سەد وشتری پێ بەخشی.
كاتێك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) چوو بۆ غەزاى حونەین، سوهەیلیش بەشدارى كرد، هێشتا موسڵمان نەبووبوو، لە رێدا كە گەیشتنە جەعرانە لەوێ سوهەیل موسڵمان بوو، دواتر پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) لە دەستكەوتەكانى حونەیندا سەد وشتری پێ بەخشی.[7]
كاتێك لە سەردەمى ئەبووبەكری صدیقدا خەڵكێكی زۆر هەڵگەرانەوە لە ئیسلام، سوهەیل وتارێكی پێشكەش كرد بۆ خەڵكی مەككەو هانى دان تا لەسەر ئیسلام بمێننەوە، وتى ئەی قورەیشیەكان مەبنە كەسانێك كە كۆتا كەس موسڵمان بون و یەكەم كەس هەڵگەڕێنەوە، بەخوا ئەم ئایینە هێندەى ماوەى هەڵهاتن و ئاوابوونى خۆر و مانگ رێ دەكات، وتارێكی بەهێزی پێشكەش كرد، بەوە قوڕەیشیەكان لەسەر ئیسلام مانەوە.[8]
سوهەیل كە موسڵمان بوو، پەشیمان بوو لە بارى پێشووی، بۆیە وتى سوێند بەخوا لە سەردەمى بێباوەڕیدا چەندە پشتگیری بێباوەڕان بووم و خەرجیم بۆ كردون، دەبێت هێندەش لە ئیسلامدا بەشدارى غەزا بم و لە رێی خوادا سامان خەرج بكەم، كاتێ بیستى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) باسی فەزڵی جیهادى كردووە، وتى من دەچم بۆ شام بۆ جیهاد و تا مردن ناگەڕێمەوە بۆ مەككە، بەڵێنەكەشی بردە سەر.[9]
سوهەیل هەموو هەوڵى ئەوەبوو قەرەبووی رابردووى بكاتەوە، بۆیە نوێژ و رۆژوو و شەونوێژ و خێركردنى زۆر زۆر بوو، هێندە گریا بوو كە رەنگى گۆڕابوو، كاتێك قورئانى دەخوێند خێرا دەگریا، دەچوو بۆ لاى موعاذی كوڕی جەبەل و ئەویش قورئانى بۆ دەخوێند و سوهەیلیش دەگریا، تا كاتێ موعاذ مەككەی جێهێشت، ضيرارى كوڕی ئەزوەر پێی وت باشە تۆ دانیشتویت ئەو كابرا خەزرەجیە قورئانت بۆ بخوێنێتەوە؟ سوهەیل بە توندى وەڵامى دایەوەو پێی وت خوا بارى سەردەمى نەفامى هەڵگرتووە، خۆشحاڵی خۆی دەربڕی كە دەوروبەرەكەى پێش خۆی موسڵمان بون و وتى هیوام وایە نزاى ئەوان سوودێكی پێ گەیاندبم، من لە چەندین جەنگدا بەشدار بووم و نەیاری توندى حەق بووم، بەدر و ئوحودو خەندەق، لە حودەیبیەشدا من رێككەوتنەكەم كرد، كە بیری ئەو رۆژە دەكەمەوە شەرم دامدەگرێت، دواتر لە جەنگى یەمامەشدا عەبدوڵاى كوڕم كوژرا و ئەبووبەكر سەرەخۆشی لێكردم و وتى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرموویەتى شەهید شەفاعەت دەكات بۆ حەفتا كەس لە كەسوكارەكەى، هیوام وایە من یەكەم كەس بم شەفاعەتم بۆ بكات.[10]
سوهەیل لە ساڵی هەژدەى كۆچیدا لە شام بە نەخۆشی طاعوون كۆچی دوایی كرد.[11]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، 211.
[2] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، 212.
[3] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 203.
[4] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 212.
[5] - سير أعلام النبلاء، ج1، ص 192.
[6] - أسد الغابة، ج2، ص 557.
[7] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 453.
[8] - أسد الغابة، ج2، ص 57.
[9] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 213-214.
[10] - أسد الغابة، ج2، ص 558.
[11] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج5، ص 453.