ناوى صەفییەی كچی عەبدولموطهلیبەو پووری پێغەمبەرى خوایە(صلى الله عليه وسلم)، خوشكی حەمزەى مامى پێغەمبەرى خوایە(صلى الله عليه وسلم)، سەرەتا ژنی حارثى كوڕی حەر بوو، دواى ئەو شووی كرد بە عەووامى كوڕی خوەیلید و كوڕێكی لێی بوو بە ناوى زوبەیر كە یەكێك بوو لە دە موژدەپێدراوى بەهەشت.[1]
صەفییە هاودەم بە زوبەیری كوڕی كۆچی كرد بۆ مەدینە.[2]
لە غەزاى ئوحوددا كاتێك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) چوویە سەر تەرمى حەمزەى مامى و بینی چی لێهاتووە و چۆن تەرمەكەى شێوێنراوە، فەرمووى (لولا أن تجد صفية في نفسها لتركته حتى تأكله العافية حتى يحشر من بطونها)،[3] (ئەگەر دڵی صەفیە بەرگەى بگرتایەو پێی دڵتەنگ نەبوایە بە دڵنیاییەوە تەرمەكەیم وا جێدەهێشت تا گۆشت خۆرەكان بیانخواردایە تا لە رۆژی دواییدا لەناو سكى ئەواندا حەشر بكرایە)، ئینجا لە پێستى پڵنگێكدا كفنى كرد،[4] هێندە كەم بوو كە كاتێك سەری پێ دادەپۆشی قاچەكانى دەردەكەوتن و كاتێكیش قاچەكانى دادەپۆشی سەری دەردەكەوت،[5] ئینجا پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى سەری دابپۆشن و قاچەكانیشی بە گوژاڵك داپۆشن، ئەو رۆژە جل و بەرگ كەم بوو و كوژراویش زۆر بوو، بۆیە دوو كەس و سێ كەس لە یەك بەرگدا كفن دەكران.[6]
صەفییەى خوشكی حەمزە گەیشت بە عەلى و زوبەیری و هەواڵی حەمزەى پرسی لێیان، ئەوانیش وایان نیشاندا كە هەواڵی نازانن، صەفییە چوو بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم)، ئەویش فەرمووى (من دەترسم صەفیە عەقڵی لەدەست بدات) بۆیە دەستى خستە سەر سنگى صەفییە و نزاى بۆ كرد و داواى كرد بگەڕێتەوە، صەفییەش دەگریا.[7]
صەفییە كە هات دوو جلى حەمزەى پێ بوو، كاتێك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) صەفییەى بینی حەزى نەكرد صەفییە حەمزە بەو شێوازە ببینێت، بۆیە زوبەیری نارد تا رێ نەدات حەمزە ببینێت، كاتێك زوبەیر گەیشتە لاى صەفییە وتى دایە گیان راوەستە، ئەویش وتى لەسەر رێم لاچۆ، كاتێك بینی صەفییە واز ناهێنێت وتى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) منى نارد بۆ لات، صەفییە كە ئەوەى بیست خێرا وەستا و دوو جلەكەى گرتە دەست و جلێكیان بۆ كفنى حەمزە بوو و ئەوی تریشیان بۆ كفنى پشتیوانییەك بوو.[8]
صەفییەى كچی عەبدولموطهلیب دەڵێت لە قەلآكەى حەسساندا بووین و حەسسانیش لەگەڵمان بوو و ئێمەش بڕێك ژن و منداڵ بووین، ئەمەش لەو كاتەدا بوو كە خەندەق لێدرابوو، كابرایەكى جوولەكە داى بە لاماندا و بە دەورى قەلآكەدا دەگەڕا، منیش بە حەسسانم وت ئەو جوولەكەیە لە دەورى قەلآكەیە و من لێی دڵنیا نیم، كێ دەڵێت بۆ ئابڕوومان ناگەڕێت و نایەوێت رێیەك بدۆزێتەوە؟! خۆ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و هاوەڵان سەرقاڵ بوون و دەرفەتیان نیە ئاگادارمان بن، دەى تۆ بڕۆ بیكوژە، ئەویش وتى خوا لێت خۆش بێ ئەى كچی عەبدولموطهلیب، بەخوا دەزانیت من هی ئەو ئیشە نیم، صەفییەش كە هیچی بەدى نەكرد دارێكی داكوتراوى ناو قەلآكەى هەڵگرت و لە قەلآكە دابەزى و كەوتە لێدانى جوولەكەكە تا كوشتى، ئینجا گەڕایەوە بۆ قەلآكە، صەفییە دەڵێت ئینجا كە هاتمەوە بە حەسسانم وت دابەزەو چەك و بەرگە سەربازیەكەى لێ داماڵە، خۆم بۆیە لامنەبرد چونكە پیاو بوو، حەسسانیش وتى هیچ پێویستم نیە بەو شتانەى.[9]
لە سەردەمى خیلافەتى عومەرى كوڕی خەططابدا، عومەر بڕی شەش هەزار درهەمى بڕیەوە بۆ صەفییە.[10]
صەفییە لە سەردەمى خیلافەتى عومەرى كوڕی خەططابدا كۆچی دوایی كرد و لە گۆڕستانى بەقیع ئەسپەردە كرا.[11]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 743.
[2] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج7، ص 744.
[3] - سنن أبي داود، الرقم 2745، سنن الترمذي، الرقم 973، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 12058،
[4] - المستدرك على الصحيحين، قال الذهبي صحيح على شرط مسلم، كما صححه الألباني.
[5] - المستدرك على الصحيحين، الرقم 1285، مصنف ابن أبي شيبة، الرقم 36068.\، سنن الدارقطني، الرقم 3682، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 12058، المعجم الكبير للطبراني، الرقم 2870، صححه الألباني في صحيح و ضعيف سنن الترمذي، الرقم 1016.
[6] - مصنف ابن أبي شيبة، الرقم 36068، صححه الألباني في صحيح و ضعيف سنن الترمذي، الرقم 1016.
[7] - المستدرك على الصحيحين، الرقم 4848، قال الذهبي سمعه أبوبكر بن عياش من يزيد و هما ليسا بمعتمدين.
[8] - دلائل النبوة للبيهقي، الرقم 1170.
[9] - المستدرك على الصحيحين، الرقم 6933، قال الذهبي عن سنده: عروة لم يدرك صفية.
[10] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج3، ص 297.
[11] -الطبقات الكبرى لابن سعد، ج8، ص 41.