عوبادەى كچی ئەبی نائیلە(رضي الله عنها)
ناوى عوبادەى كچی ئەبی نائیلەیە، ئەم هاوەڵە لە پشتیوانانەو چووەتە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و بەیعەتى پێداوە.[1]
عوبادەى كوڕی خەشخاش (رضي الله عنه)
ناوى عوبادەى كوڕی خەشخاخە، یەكێكە لە بەشداربوانى غەزاى بەدر، لە غەزاى ئوحوددا بەشدارى كرد و تیایدا شەهید بوو.[2]
عوبادەى كوڕی صامیت (رضي الله عنه)
ناوى عوبادەى كوڕی صامیتى كوڕی قەیسە، لە پشتیوانانە لە خەزرەجیەكان، دایكی ناوى قوڕەتولعەینی كچی عوبادەیە، كونیەكەى ئەبووەلیدە، یەكێكە لە دوانزە نەقیبەكە.[3]
عوبادە ژنێكى هەبوو بە ناوى جەمیلە كە كوڕێكی لێی هەبوو بە ناوى وەلید، ژنێكی تری ناوى ئومموحەرامى كچی میلحان بوو كە كوڕێكی لێی هەبوو بە ناوى موحەممەد.[4]
عوبادە برایەكى هەبوو بە ناوى ئەوس كە ئەویش هاوەڵی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بوو.[5]
عوبادە یەكێك بوو لە بەشداربوانى بەیعەتى عەقەبەو لەوێش یەكێك بوو لە دوانزە نەقیبەكە.[6]
كاتێك پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) برایەتى خستە نێوان كۆچەران و پشتیوانانەوە، عوبادەى كوڕی صامیت و ئەبی مەرثهدى غەنەوى كرد بە براى یەك.[7]
عوبادە یەكێك بوو لە بەشداربوانى غەزاى بەدر، دواتریش لە هەموو غەزاكانى تردا بەشدارى كرد.[8]
عوبادە یەكێك بوو لەو كەسانەى كە لە سەردەمى پێغەمبەرى خوادا (صلى الله عليه وسلم) قورئانیان كۆدەكردەوە و هاوەڵانى ئەهلی صوففەشی فێری قورئان خوێندنەوە دەكرد.[9]
لە سەردەمى خیلافەتى عومەرى كوڕی خەططابدا كاتێك موسڵمانان شامیان فەتح كرد، خەلیفە هەریەك لە عوبادەى كوڕی صامیت و موعاذی كوڕى جەبەل و ئەبوودەردائی نارد بۆ شام تا خەڵكی فێری قورئان بكەن وشارەزایان بكەن بە ئیسلام، ئیتر عوبادە لە حیمص مایەوەو دواتر لەوێوە چوو بۆ فەلەسطين، دواتر لەسەر دەمەقاڵەیەك لەگەڵ موعاویە گەڕایەوە بۆ مەدینە، بەڵام خەلیفە ناردیەوە بۆ شام.[10]
عوبادە یەكەم كەس بوو لە حیمص دادوەریی كرد، یەكەم كەسیش بوو دادوەریی فەلەستینی گرتەئەستۆ.[11]
عوبادەى كوڕی صامیت هاودەم بە ئومموحەرامى ژنى لە غەزا و جیهادى ناو دەریادا بەشداری كرد كە یەكەمجار لەگەڵ موعاویەدا لە سەردەمى عوثمانى كوڕی عەففاندا لە دەریادا جەنگان.[12]
سەبارەت بە كاتى وەفاتى عوبادە، رایەك دەڵێت لە ساڵی چل و پێنجى كۆچیدا وەفاتى كرد، رایەكیش دەڵێت لە ساڵی سی و چوارى كۆچیدا بووە،[13] ئیبن ئەثير دەڵێت راستتر ئەوەیە لە رەملە یان لە بەیتولمەقدیس لە ساڵی سی و چوارى كۆچی و لە تەمەنى حەفتا و دوو ساڵیدا كۆچی دوایی كردووە.[14]
عوبادە كەسێكی بالآبەرزى زۆر كەشخە بوو.[15]
عوبادەى كوڕی صامیت فەرموودەى زۆری لە پێغەمبەرەوە(صلى الله عليه وسلم) گێڕاوەتەوە.[16]
عوبادەى كوڕی صامیت دەڵێت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (هەركەس لە شەودا لەخەو راچڵەكى، بڵێت: لا إله إلا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد، وهو على كل شيء قدير ، الحمد لله، وسبحان الله، ولا إله إلا الله، والله أكبر، ولا حول ولا قوة إلا بالله، پاشان بڵێت خوایە لێم خۆش بە یان نزا بكات، ئەوە نزاكەى وەڵام دەدرێتەوە، ئەگەر دەستنوێژ بگرێت و نوێژ بكات، نوێژەكەى وەردەگیرێت).[17]
عوبادەى كوڕی صامیت دەڵێت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (من أحب لقاء الله أحب الله لقاءه، ومن كره لقاء الله كره الله لقاءه)، (هەركەس حەز بە دیدارى خوا بكات، خواش حەز بە دیدارى دەكات، هەركەسیش رقی بێت لە دیدارى خوا، خواش رقیەتى لە دیدارى)، یەكێك لە ژنەكانى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) وتى دەى ئێمە رقمانە لە مردن، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (ليس ذاك، ولكن المؤمن إذا حضره الموت بشر برضوان الله وكرامته، فليس شيء أحب إليه مما أمامه، فأحب لقاء الله وأحب الله لقاءه، وإن الكافر إذا حضر بشر بعذاب الله وعقوبته، فليس شيء أكره إليه مما أمامه، كره لقاء الله وكره الله لقاءه)،[18] ئەوە ئەو شتە نیە، بەڵام باوەڕدار كە سەرەمەرگى هات مزگێنی رەزامەندى و رێزی خوا پێ دەدرێت، ئیتر هیچ شتێك هێندەى ئەوە لاى خۆشەویستتر نیە كە لەبەردەمیەتى، ئیتر حەز بە دیدارى خوا دەكات و خواش حەز بە دیدارى ئەو دەكات، بێباوەڕیش كە سەرەمەرگى هات، موژدەى سزاى خواى پێدەدرێت، ئیتر هیچ شتێك لاى بێزراوتر نیە لەوەى لەبەردەمیەتى، ئیتر حەز بە دیدارى خوا ناكات و خواش حەز بە دیدارى ئەو ناكات).
عوبادەى كوڕی عەمر (رضي الله عنه)
ناوى عوبادەى كوڕی عەمرى كوڕی میحصەنە، لە پشتیوانانەو یەكێكە لە بەشداربوانى بیئر مەعوونەو تیایدا شەهید بوو.[19]
عوبادەى كوڕی قورص(رضي الله عنه)
ناوى عوبادەى كوڕی قورص یان كوڕی قورطه، فەرموودەى لە پێغەمبەرى خواوە(صلى الله عليه وسلم) گێڕاوەتەوە، عوبادە جارێك بە خەڵكانێكی تابعی وت ئێوە ئەمڕۆ بڕێ كار دەكەن كە ئێمە لە سەردەمى پێغەمبەردا (صلى الله عليه وسلم) بە تاوانى گەورەمان دەزانین.[20]
عوبادە لە غەزاوە دەگەڕایەوەو نزیك بوو لە ئەهواز كە دەنگى بانگى بیست، چوو تا نوێژی جەماعەت بكات كە لەلایەن خەواریجەكانەوە لە ئەهواز بەدیل گیرا، جا بەوانى وت ئەوەى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) رازى بوو پێی ئێوەش پێی رازى بن و لێم وەربگرن كە ئەویش شایەتومانە، بەڵام ئەوان بردیان و كوشتیان، ئەمەش لەساڵی چل و یەكى كۆچیدا بوو.[21]
عوبادەى كوڕی ئەشیەب(رضي الله عنه)
ناوى عوبادەى كوڕی ئەشیەبی عەنەزیە، عوبادە دەڵێت چووم بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و موسڵمان بووم، ئەویش نامەیەكى بۆ نووسیم كە تیایدا هاتبوو: (بسم الله الرحمن الرحیم، لە پێغەمبەرى خواوە بۆ عوبادەى كوڕی ئەشیەبی عەنەزی، من تۆم كرد بە بەرپرسی هۆزەكەت...) منیش چوومەوە بۆ لاى هۆزەكەم و ئەوانیش موسڵمان بوون.[22]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج8، ص23.
[2] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 623.
[3] - أسد الغابة، ج3، ص 158.
[4] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج3، ص 546.
[5] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج3، ص 547.
[6] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج3، ص 546.
[7] -أسد الغابة، ج3، ص 158.
[8] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 5.
[9] - أسد الغابة، ج3، ص 158-159.
[10] - أسدالغابة، ج3، ص 159.
[11] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 625.
[12] - صحيح البخاري، الرقم 2665.
[13] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 11.
[14] - أسد الغابة، ج3، ص 159.
[15] - أسد الغابة، ج3، ص 160.
[16] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 11.
[17] - صحيح البخاري، الرقم 1116.
[18] - صحيح البخاري، الرقم 6151.
[19] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 627.
[20] - مسند احمد بن حنبل، الرقم 20223.
[21] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج3، ص 627.
[22] - معرفة الصحابة لأبي نعيم الأصبهاني، الرقم 4325.