ناوى عەبدوڵاى كوڕی سەلامى كوڕی حارثهو لە نەوەى پێغەمبەر یووسفە(سەلامى خواى لەسەر بێت)، ئەم هاوەڵە سەرەتا ناوى حوصەین بوو، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) ناوى گۆڕی بە عەبدوڵا، عەبدوڵا سەرەتا جوولەكە بوو و لە بەنوقەینوقاع بوو.[1]
رایەك دەڵێت عەبدوڵا دوو ساڵ پێش وەفاتى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) موسڵمان بوو، بەڵام ذەهەبی دەڵێت ئەم قسەیە هەڵەیە و عەبدوڵا لە كاتى كۆچی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بۆ مەدینە موسڵمان بووە،[2] قسەكەشی راستە، وەك لەم گێڕانەوەدا دەردەكەوێت:
كاتێك عەبدوڵاى كوڕی سەلام بیستی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) هاتووە بۆ مەدینە، چوو بۆ لاى و وتى من سەبارەت بە سێ شت پرسیارت لێ دەكەم كە تەنها پێغەمبەران دەیزانن، یەكەم: یەكەم نیشانەكانى رۆژی دوایی چین؟ دووەم: یەكەم خواردنى بەهەشتیەكان چیە؟ سێیەم: منداڵ لە چیەوە دەچێتەوە سەر باوكى و لە چیەوە دەچێتەوە سەر خاڵوانى؟ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى پێشتر جیبریل هەواڵی ئەوانەى پێدام، عەبدوڵا وتى جیبریل فریشتەیەكى دوژمنى جوولەكەیە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى(أما أول أشراط الساعة فنار تحشر الناس من المشرق إلى المغرب، وأما أول طعام يأكله أهل الجنة فزيادة كبد حوت، وأما الشبه في الولد: فإن الرجل إذا غشي المرأة فسبقها ماؤه كان الشبه له، وإذا سبق ماؤها كان الشبه لها)، (یەكەم نیشانەكانى رۆژی دوایی ئەوەیە كە ئاگرێك دەبێت خەڵكی لە رۆژهەلآتەوە بۆ رۆژئاوا كۆدەكاتەوە، یەكەم خواردنى بەهەشتیەكانیش زیادەى جگەرى حووتە، ئەوەى منداڵ لە كێ دەچێت، ئەگەر پیاو لەگەڵ ئافرەت سەرجێی كرد و ئاوى پیاوەكە پێش ئاوى ئافرەتەكە كەوت، ئەوە لە پیاوەكە دەچێت، ئەگەریش ئاوى ئافرەتەكە پێش ئاوى پیاوەكە كەوت ئەوە لێكچوونەكەى بۆ-خاڵوانى-ئافرەتەكەیە)، عەبدوڵا وتى شایەتى دەدەم تۆ پێغەمبەرى خوایت، پاشان وتى ئەی پێغەمبەرى خوا (صلى الله عليه وسلم) جوولەكە خەڵكانێكن زۆر بوختان دەكەن، ئەگەر پێش ئەوەى پرسیاریان لێ بكەیت بە موسڵمانبوونى منیان زانیبێت ئەوە بوختانم بۆ دەكەن، ئەوەبوو جوولەكە هاتن بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و عەبدوڵا چوویە ژوورەوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى عەبدوڵاى كوڕی سەلام لەنێوتاندا چ جۆرە پیاوێكە؟ ئەوانیش وتیان زاناترین و كوڕی زاناترین و چاكترین و كوڕی چاكترینمانە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (ئەگەر بینیتان عەبدوڵا موسڵمان بوو؟) ئەوانیش وتیان خوا بیپارێزێت لە شتی وا، عەبدوڵا هاتە دەرەوە بۆ لایان و وتى شایەتى دەدەم هیچ پەرستراوێك نیە جگە لە خوا و موحەممەدیش نێردراوى خوایە، خێرا جوولەكەكان كەوتنە قسە پێ وتنى و وتیان خراپترین كەس و كوڕی خراپترینمانە.[3]
عەبدوڵا لەلایەن پێغەمبەرى خواوە(صلى الله عليه وسلم) شایەتى ئیسلامەتى و چوونە بەهەشتی بۆ درابوو.
سەعدى كوڕی ئەبی وەقاص دەڵێت نەمدیوە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بەهیچ كەسێك بڵێت ئەو كەسە بەهەشتیەو ئەو كەسەش بەسەر زەویدا رێ بكات-واتە زیندوو بێت.[4]
قەیسی كوڕی عوباد دەڵێت جارێك لە مزگەوتى مەدینە دانیشتبووم كە كابرایەك هاتە مزگەوت شوێنەوارى خشوع بەنێوچاوانیەوە دیار بوو، وتیان ئەوە كابرایەكی بەهەشتیە، دوو ركات نوێژی كورتى كرد، ئینجا چوویە دەرەوە، منیش كەوتمە شوێنی، وتم تۆ كە هاتیتە مزگەوتەكەوە، خەڵكەكە وتیان تۆ بەهەشتیت، ئەویش وتى بەخوا شیاو نیە كەسێك شتێك بڵێت كە نایزانێت، سەردەمى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) خەوێكم بینی و خەوەكەم بۆ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) گێڕایەوە، پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) خەوەكەى بۆ لێكدامەوەو دواتر فەرمووى(تۆ تا دەمریت لەسەر ئیسلامەتى دەبیت).[5]
عەبدوڵاى كوڕی سەلام یەكێك بوو لە زانا گەورەكانى ناو هاوەڵان، موعاذی كوڕی جەبەل رێنمایی خوێندكارەكەى دەكرد زانست لە چوار كەس وەربگرێت، عەبدوڵاى كوڕى مەسعوود و عەبدوڵاى كوڕی سەلام و سەلمانى فارسی و ئەبوودەردا ْ.[6]
عەبدوڵا یەكێك بوو لە بەشداربوانى فەتحى نەهاوەند،[7] هەروەها لە فەتحى بەیتولمەقدیسیشدا بەشدار بوو.[8]
كاتێك فیتنەى سەردەمى عوثمانى كوڕی عەففان روویدا، عەبدوڵا چوو بۆ لاى عوثمان و وتى هاتووم تا پشتیوانیت لێبكەم.[9]
عەبدوڵاى كوڕی سەلام لە سەردەمى خیلافەتى عەلى كوڕی ئەبووطالیبیشدا ژیا، كاتێك خەلیفە ویستی بڕوات بۆ عێراق، عەبدوڵا داواى لێكرد نەچێت بۆ عێراق و پێی وت لاى مینبەرەكەى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) بمێنەرەوە، چونكە ئەگەر تۆ جێیبهێڵیت، ئیتر هەرگیز نایبینین.[10]
دواجار عەبدوڵاى كوڕی سەلام لە ساڵی چل و سێی كۆچی و لە سەردەمى موعاویەی
كوڕی ئەبووسوفیاندا وەفاتى كرد.[11]
[1] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 118.
[2] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 414.
[3] -صحيح البخاري، الرقم 3166، صحيح ابن حبان، الرقم 7268، السنن الكبرى لنسائي، الرقم 7981، مسند احمد بن حنبل، الرقم 10547، مسند أبي يعلى الموصلي، الرقم 3751.
[4] - صحيح البخاري، الرقم 3624، صحيح مسلم، الرقم 4639، صحيح ابن حبان، الرقم 7270، السنن الكبرى للنسائي، الرقم 7979، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 1397.
[5] - صحيح البخاري، الرقم 3625، صحيح مسلم، الرقم 4640، مسند احمد بن حنبل، الرقم 23150.
[6] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج2، ص 352.
[7] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 422.
[8] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 414.
[9] - الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 119.
[10] -الإصابة في تمييز الصحابة، ج4، ص 119.
[11] - سير أعلام النبلاء، ج2، ص 420.