ئەسەدى كوڕی حارثه(رضي الله عنه):
ئەسەدى كوڕی حارثهى كەلبی لە بەنى عولەیمە،[1] لەگەڵ كەسانێكى هۆزەكەیدا هاتنە خزمەت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و داوایان كرد نزاى باران بارینیان بۆ بكات،[2] براكەشی كە ناوى (قطن) بوو لەگەڵیاندا بوو و ئەو دەمڕاستیان بوو.[3]
ئەسەدى كوڕی خوەیلد(رضي الله عنه):
لە هەندێ سەرچاوەدا بە ئەسەدى كوڕی براى خەدیجە واتە برازاى خەدیجە ناوى هاتووە، ئیبن ئەثير سەرەتا بە ناوى ئەسەدى كوڕی براى خەدیجە ناوى دێنێ، دواتر راى تر دێنێ لەسەری،[4] لە سەرچاوەكاندا ناوى دوو براى خەدیجە هاتووە، یەكەم عەوامى باوكى زوبەیر كە لە سەردەمى جاهیلیدا مردووە، دووەمیش نەوفەل كە بە بێباوەڕی لە رۆژی بەدردا كوژرا، ئیبن حەجەر دەڵێت لەوانەیە ئەسەد كوڕی نەوفەل بێت، بەڵام ئەوەیان باس نەكردووە.[5]
فەرموودەیەكى لە پێغەمبەرەوە (صلى الله عليه وسلم) گێڕاوەتەوە كە دەفەرموێت (لا تبع ما ليس عندك)،[6] (ئەوەى لاى خۆت نیە مەیفرۆشە).
ئەم فەرموودەیە لە سەرچاوەكانى فەرموودەدا بە سەنەدى حەكیمی كوڕی حیزام هاتووە،[7] لەوانەیە ئەسەدیش ئامادەى ئەو مەجلیسە بووبێت كە تیایدا حەكیم پرسیارى كردووە لە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و ئەویش لە وەڵامدا ئەوەى پێ فەرمووە.
ئەسەدى كوڕی سەعیە (رضي الله عنه):
ناوى ئەسەد یان ئەسیدى كوڕی سەعیەى قورەيضيه، واتە لە بەنى قورەيضهیە،[8] ئیبن ئەثير دەڵێت ئەسید ناوە راستەكەیەتى.[9]
ئەسەد لەگەڵ دوو كەسی ترى جوولەكەى بەنى قورەيضه موسڵمان بوو كە بریتی بوون لە ئەسەدى كوڕی عوبەید و ثهعلەبەى كوڕی سەعیە.[10]
كاتێ پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) هێرشی بردە سەر بەنى قورەيضه و گەمارۆی دان و دواتر ناچار بوون خۆیان بدەن بە دەست بڕیار و دادوەرى سەعدى كوڕى موعاذەوە، شەوێ پێش ئەوە ئەسەد موسڵمان بوو، ئەو دوانەش لەگەڵیدا موسڵمان بوون.[11]
ئیبنولهیبان كە جوولەكەیەكى شام بوو چەند ساڵێ بەر لە ئیسلام هات بۆ مەدینە، لەوێ وەسفی تەواوى كۆتا پێغەمبەرى بۆ كردن، لەسەرەمەرگیدا پێی وتن: من لەبەر هاتنى ئەو پێغەمبەرە هاتوم بۆ ئێرە، ئەم قسەى ئەم جوولەكە خواناسە لە شەوى فەتحى بەنى قورەەيضهدا بوو بە خێر بۆ ئەم سێ كەسە و ئەوانیش ئەم قسەیان بەبیری ئەوانى تر هێنایەوە، بەڵام ئەوان سوودیان لێ نەبینى.[12]
ئەم سێ كەسە داوایان كرد لە بەنى قورەيضه تا لەخوا بترسن و باوەڕ بهێنن بە پێغەمبەرایەتى موحەممەد (صلى الله عليه وسلم)، بەڵام ئەوان رازى نەبوون، بۆیە ئەم سیانە دابەزینە خوارەوە بۆ لاى پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و موسڵمانبونى خۆیان راگەیاند، جولەكەكانیش وتیان موحەممەد تەنها كەسە زۆر خراپەكانى ئێمەى بۆ چووە، مەبەستیان ئەم سیانە و عەبدوڵاى كوڕی سەلام بوو كە موسڵمان بووبوون.[13]
ئەسەدى كوڕی عوبەید(رضي الله عنه):
ئەسەد جوولەكە بوو و لە بەنى قورەيضه بوو، بەسەرهاتەكەى لەگەڵ ئەسەدى كوڕی سەعیەدا هاتووە.
ئەسەدى كوڕی كورز(رضي الله عنه):
ناوى ئەسەدى كوڕی كورزی كوڕی عامرى كوڕی عەبدوڵای كوڕی عەبدشەمسى بەجەلى قەسرییە،[14] كوڕێكى هەبوو بەناوى یەزید كە ئەویش هاوەڵ بوو،[15]یەزید فەرموودەى گێڕاوەتەوە.[16]
ئەسەد كەوانێكى پێشكەشی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) كرد، كاتێ كەوانەكەى پێشكەش كرد وتى ئەی پێغەمبەرى خوا نزاى خێرم بۆ بكە، پێغەمبەریش (صلى الله عليه وسلم) نزاى خێری بۆ خۆی و یەزیدى كوڕیشی كرد.[17]
ئەسەد فەرموودەى لە پێغەمبەرەوە (صلى الله عليه وسلم) گێڕاوەتەوە، لەوانە دەگێڕێتەوە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) فەرمووى (إن المريض لتحات خطاياه كما يتحات ورق الشجر)،[18] (نەخۆش تاوانى دەوەرێ وەك چۆن گەلآى دار ئەوەرێت).
ئەم فەرموودەیە ئاماژەیەكە بە دیدى گەشبینى بۆ ژیان، كاتێ نەخۆشیەكت تووش دەبێت لەبری ئازار و نارەحەتیەكانى بیر لە بەرهەمەكانى بكەرەوە، وەرگرتنى پاداشت و هەڵوەرینی تاوان، چونكە ئیسلام هیچ شوێن و حاڵێكى بۆ رەشبینى نەهێشتوەتەوە و لە هەموو كاتێكدا تاكى ناو كۆمەڵگە و خودى كۆمەڵگەش رێنموونى دەكات بۆ گەشبینی لە ژیاندا.
هەروەها ئەسەد دەڵێت پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) پێی فەرمووم (يا أسد بن كرز لا تدخل الجنة بعمل ولكن برحمة الله )، (ئەى ئەسەدى كوڕی كورز بە كردەوە ناچیتە بەهەشتەوە، بەڵكو بە رەحمەتى خوا) وتم تەنانەت تۆیش ئەى پێغەمبەرى خوا؟ فەرمووى (ولا أنا إلا أن يتلافاني الله - أو يتغمدني الله - منه برحمة)،[19] واتە (تەنانەت منیش مەگەر خوا فریام كەوێ –یان خوا بە رەحمى خۆی بەزەیی پیامدا بێتەوە).
ئەسەدى كوڕی یەعمور (رضي الله عنه):
ناوى ئەسەدى كوڕی یەعمورى كوڕی وەهیبی كوڕی ئەصرەمەو لە خوزاعەیە، ناسراوە بە نعیت، لە فەتحى مەككەدا چەند دێڕە شیعرێكى سەبارەت بە پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) وتووە.[20]
ئەسەدى كوڕی ئوسەید(رضي الله عنه):
ناوى ئەسەدى كوڕی ئوسەیدی كوڕی ئەبی ئوناسە، ئیبن حەجەر ناوى هێناوەو دەڵێت رۆژی فەتحى مەككە خۆی و باوكى موسڵمان بون،[21] سەر بە بەنى عەبدى كوڕی عەددى بوون.[22]
باوكى ئەسەد لەلایەن پێغەمبەرى خواوە (صلى الله عليه وسلم) خوێنى رەوا كرابوو، بەڵام لە رۆژی فەتحى مەككەدا هات و دەستى خستە دەستی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) و موسڵمان بوو و بە چەند دێڕە شیعرێك وەسفی پێغەمبەرى خواى كرد.[23]
[1] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[2] - أسدالغابة، ج1، ص107.
[3] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[4] - أسدالغابة، ج1، ص107.
[5] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[6] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[7] - سنن أبوداود، الرقم 3092، سنن الترمذي، الرقم 1215، سنن ابن ماجة، الرقم 2196، مسند أحمد بن حنبل، الرقم 15087، صححه الألباني في إرواء الغليل، الرقم 1292.
[8] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[9] - أسدالغابة، ج1، ص109.
[10] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[11] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج1، ص79.
[12] - الطبقات الكبرى لابن سعد، ج1، ص160.
[13] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[14] - أسد الغبة، ج1، ص109.
[15] - الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج1، ص79.
[16] - أسد الغبة، ج1، ص110.
[17] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص53.
[18] - مسند أحمد بن حنبل، الرقم 16333، المعجم الكبير للطبراني، الرقم 996، الإستيعاب في معرفة الأصحاب، ج1، ص79، حسنه شعيب الأرناؤوط، صححه الألباني في صحيح الترغيب والترهيب، الرقم 3426 و قال صحيح لغيره.
[19] - التأريخ الكبير للبخاري، الرقم 378، المعجم الكبير للطبراني، الرقم 995، مسند الشاميين للطبراني، الرقم 673، معرفة الصحابة لأبي نعيم الأصبهاني، الرقم 844.
[20] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج6، ص455.
[21] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص51.
[22] - الإصابة في معرفة الصحابة، ج1، ص79.
[23] - أسدالغابة، ج1، ص138-139.